Khởi kiện chia thừa kế khi không rõ địa chỉ các đồng thừa kế khác

01/08/2024

Trong cuộc sống, xã hội, các quy định của pháp luật về thừa kế là một trong những vấn đề luôn được quan tâm và có nhiều vướng mắc nhất. Trong đó việc chia thừa kế khi không rõ địa chỉ các đồng thừa kế khác là một trong những vấn đề quan trọng mà rất nhiều người gặp khó khăn trong vấn đề này.

1. Ai có quyền khởi kiện tranh chấp về phân chia di sản thừa kế?

Để khởi kiện yêu cầu phân chia di sản thừa kế, trước tiên cần phải xác định rõ những ai có quyền hưởng di sản thừa kế. Theo quy định của pháp luật Việt Nam, có hai hình thức thừa kế chính là thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật.

Người có quyền khởi kiện phân chia di sản thừa kế là những người được hưởng di sản thừa kế. Bao gồm:

Thừa kế theo di chúc: Những người được hưởng di sản thừa kế theo di chúc
Thừa kế theo pháp luật: Những người thừa kế thuộc các hàng thừa kế theo quy định tại khoản 1 Điều 651 của Bộ luật Dân sự năm 2015 cụ thể là vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết; ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại; cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Quy định của pháp luật

Điểm a, khoản 3 Điều 6 Nghị quyết số 04/2017/NQ-HĐTP ngày 05/5/2017 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao hướng dẫn một số quy định tại khoản 1 và khoản 3 Điều 192 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 về trả đơn khởi kiện, quyền nộp đơn khởi kiện lại vụ án quy định Tòa án vẫn tiếp tục giải quyết vụ án trong trường hợp:

Đối với tranh chấp về thừa kế tài sản có người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan thuộc diện thừa kế mà nguyên đơn không cung cấp được địa chỉ và Tòa án đã tiến hành các biện pháp để thu thập, xác minh địa chỉ theo đúng quy định của pháp luật. Phần tài sản mà người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thuộc diện thừa kế chưa tìm được địa chỉ được nhận thì Tòa án tạm giao cho người thân thích của người đó hoặc người thừa kế khác quản lý. Quyền, nghĩa vụ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thuộc diện thừa kế chưa tìm được địa chỉ sẽ được Tòa án giải quyết bằng một vụ án khác khi có yêu cầu.

3. Thực tiễn xét xử vụ án thừa kế khi không rõ địa chỉ của các đồng thừa kế khác

Theo thực tiễn xét xử, các vụ án tranh chấp thừa kế thường diễn ra sau khi mở thừa kế khá lâu. Khi nguyên đơn khởi kiện vụ án chia di sản thừa kế thì trong nhiều trường hợp, nguyên đơn, Tòa án đã áp dụng các biện pháp thu thập tài liệu nhưng không tìm thấy địa chỉ của bị đơn, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.

Trước đây khi Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 có hiệu lực, theo Nghị quyết số 02/2006/NQ-HĐTP ngày 12/5/2006 của Hội đồng thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao hướng dẫn thi hành các quy định trong phần thứ hai “Thủ tục giải quyết các vụ án tại Tòa án cấp sơ thẩm” của Bộ luật tố tụng dân sự và Công văn số 109/KHXX ngày 30/6/2006 của Tòa án Nhân dân Tối cao về việc xử lý các trường hợp không biết địa chỉ của người bị kiện. Trong đó, khi không xác định được địa chỉ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án thì các tòa án trả lại đơn khởi kiện, nếu đã thụ lý thì đình chỉ giải quyết vụ án. Việc này làm cho quyền và nghĩa vụ của các đương sự không được đảm bảo, không giải quyết triệt để vụ án.

Trước những bất cập đó, Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao đã thông qua Án lệ số 06/2016/AL ngày 06/4/2016 để giải quyết trường hợp vụ án tranh chấp thừa kế có người thuộc diện thừa kế ở nước ngoài, nếu Tòa án đã thực hiện ủy thác tư pháp, thu thập chứng cứ theo đúng quy định của pháp luật nhưng vẫn không xác định được địa chỉ của những người đó thì Tòa án vẫn giải quyết yêu cầu của nguyên đơn. Nếu xác định được di sản thừa kế, diện hàng thừa kế và người để lại di sản thừa kế không có di chúc thì giải quyết việc chia thừa kế cho nguyên đơn theo quy định của pháp luật. Phần tài sản thừa kế của những người vắng mặt, không xác định được địa chỉ sẽ tạm giao cho những người sống trong nước quản lý để sau này giao lại cho những thừa kế vắng mặt.