Án phí khởi kiện tranh chấp nhà đất là bao nhiêu?
Tranh chấp nhà đất là một trong những dạng tranh chấp dân sự phức tạp và phổ biến nhất tại Việt Nam hiện nay. Khi quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở bị xâm phạm hoặc có mâu thuẫn chưa thể tự giải quyết, người dân thường chọn con đường khởi kiện tại Tòa án để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Tuy nhiên, để vụ việc được Tòa thụ lý, người khởi kiện phải nộp “án phí” và các khoản chi phí tố tụng theo quy định pháp luật.
Vậy án phí khởi kiện tranh chấp nhà đất là bao nhiêu? Cách tính ra sao? Có được miễn, giảm hay không? Có cần nộp trước không? Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn đầy đủ, dễ hiểu về tất cả các khoản chi phí người dân cần biết khi khởi kiện tranh chấp nhà đất.
I. Án phí là gì?
Án phí là khoản tiền mà người tham gia tố tụng phải nộp cho Nhà nước để vụ án dân sự, hành chính, hình sự được Tòa án thụ lý, giải quyết theo đúng quy định của pháp luật. Mục đích của án phí là nhằm chia sẻ chi phí hoạt động của hệ thống Tòa án và ràng buộc trách nhiệm của các bên tham gia tố tụng.
Án phí được quy định tại Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (có hiệu lực từ ngày 01/01/2017).
II. Các loại án phí trong vụ án tranh chấp nhà đất
Tranh chấp nhà đất thường phát sinh trong các dạng:
- Tranh chấp quyền sử dụng đất
- Tranh chấp ranh giới, lối đi, đất liền kề
- Tranh chấp hợp đồng mua bán, chuyển nhượng, cho thuê nhà đất
- Tranh chấp đòi lại tài sản gắn liền với đất
- Tranh chấp về chia di sản thừa kế là đất, nhà ở
Theo đó, án phí trong các vụ tranh chấp nhà đất được phân loại như sau:
- Án phí sơ thẩm dân sự
Áp dụng trong các vụ án tranh chấp dân sự có giá ngạch (tranh chấp có xác định giá trị tài sản như tranh chấp nhà, đất…) và không có giá ngạch (tranh chấp về quyền sử dụng không định lượng được giá trị như lối đi, ranh giới…).
- Án phí phúc thẩm
Áp dụng trong trường hợp có kháng cáo, kháng nghị bản án sơ thẩm lên cấp phúc thẩm. Mức án phí phúc thẩm thường là cố định.
- Án phí hành chính
Trong trường hợp người dân khởi kiện cơ quan nhà nước (ví dụ: yêu cầu hủy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp sai), vụ án sẽ thuộc loại án phí hành chính thay vì án phí dân sự.
III. Cách tính án phí khởi kiện tranh chấp nhà đất
- Trường hợp vụ án không có giá ngạch
Áp dụng đối với:
- Tranh chấp quyền sử dụng đất không định được giá trị
- Tranh chấp ranh giới, đường đi
- Tranh chấp về quyền sử dụng đất nhưng không xác định rõ diện tích, tài sản
→ Mức án phí sơ thẩm cố định: 300.000 đồng
Ví dụ: Hai hộ gia đình tranh chấp lối đi ra đường chính, không xác định được giá trị đất, án phí là 300.000đ.
- Trường hợp vụ án có giá ngạch
Áp dụng với tranh chấp có thể xác định giá trị tài sản cụ thể, ví dụ:
- Tranh chấp đòi lại đất, nhà cụ thể
- Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng có giá trị
- Tranh chấp phân chia di sản là nhà đất có định giá
→ Mức án phí tính theo tỷ lệ giá trị tranh chấp, theo Biểu 1 Nghị quyết 326/2016:
| Giá trị tài sản tranh chấp | Án phí sơ thẩm |
|---|---|
| Từ 6.000.000 đồng trở xuống | 300.000 đồng |
| Từ trên 6.000.000 – 400.000.000 đồng | 5% của phần giá trị tranh chấp |
| Từ trên 400.000.000 – 800.000.000 đồng | 20 triệu + 4% của phần vượt 400 triệu |
| Từ trên 800.000.000 – 2.000.000.000 đồng | 36 triệu + 3% của phần vượt 800 triệu |
| Từ trên 2 tỷ – 4 tỷ đồng | 72 triệu + 2% của phần vượt 2 tỷ |
| Trên 4 tỷ đồng | 112 triệu + 0,1% của phần vượt 4 tỷ |
Ví dụ:
A khởi kiện B để đòi lại nhà trị giá 1.200.000.000 đồng
→ Cách tính án phí:
- 36 triệu (cho 800 triệu đầu tiên)
- 3% × 400 triệu = 12 triệu (cho phần vượt 800 triệu)
→ Tổng án phí sơ thẩm: 48.000.000 đồng
- Trường hợp chia tài sản chung, thừa kế
- Nếu có tranh chấp và không thỏa thuận được, sẽ áp dụng mức án phí như tranh chấp có giá ngạch
- Nếu các bên tự nguyện thỏa thuận chia sau khi Tòa thụ lý, mức án phí giảm 50%
- Nếu chỉ yêu cầu xác định quyền sở hữu, không tranh chấp về phân chia → áp dụng án phí không có giá ngạch: 300.000 đồng
IV. Án phí phúc thẩm trong tranh chấp đất đai
Nếu một trong các bên không đồng ý với bản án sơ thẩm và kháng cáo:
- Mức án phí phúc thẩm cố định: 300.000 đồng
Án phí này không phụ thuộc vào giá trị tranh chấp và phải nộp trước khi Tòa án cấp trên thụ lý hồ sơ phúc thẩm.
V. Tạm ứng án phí là gì? Có phải nộp trước không?
- Tạm ứng án phí là khoản tiền người khởi kiện phải nộp để Tòa án thụ lý vụ án dân sự.
- Sau khi nộp đơn, nếu hồ sơ hợp lệ, Tòa án sẽ ban hành Thông báo tạm ứng án phí
- Người khởi kiện phải nộp tiền tại Kho bạc Nhà nước hoặc ngân hàng theo hướng dẫn
- Biên lai nộp tạm ứng án phí phải được nộp lại cho Tòa trong thời hạn (thường 7 ngày)
Nếu không nộp đúng hạn → Tòa không thụ lý đơn
- Tạm ứng án phí bằng bao nhiêu?
- Nếu vụ án có giá ngạch: Tạm ứng = 50% án phí sơ thẩm dự kiến
- Nếu vụ án không có giá ngạch: Tạm ứng = 300.000 đồng
- Nếu vụ án hành chính: Tạm ứng hành chính cố định: 300.000 đồng
- Trường hợp không cần tạm ứng án phí:
- Người khởi kiện là cá nhân được miễn án phí (hộ nghèo, người có công…)
- Vụ án thuộc diện không phải tạm ứng theo quy định của pháp luật
VI. Ai là người chịu án phí khi kết thúc vụ án?
- Nguyên đơn thắng kiện hoàn toàn:
→ Bị đơn phải chịu toàn bộ án phí
- Nguyên đơn và bị đơn mỗi bên thắng một phần:
→ Án phí được chia theo tỷ lệ phần yêu cầu được chấp nhận
- Rút đơn trước khi mở phiên tòa:
→ Nguyên đơn chịu án phí sơ thẩm (trừ trường hợp rút do bị đơn đồng ý toàn bộ yêu cầu)
- Hai bên tự thỏa thuận:
→ Thỏa thuận ai chịu án phí phải ghi rõ trong biên bản hòa giải, nếu không: mỗi bên chịu 50%
VII. Có được miễn, giảm án phí không?
Theo Điều 12 Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14, các trường hợp được miễn án phí bao gồm:
- Người có công với cách mạng, mẹ Việt Nam anh hùng, thương binh, bệnh binh…
- Hộ nghèo, cận nghèo
- Người cao tuổi, người khuyết tật nặng không có khả năng tài chính
- Người được trợ giúp pháp lý
Người dân phải có đơn xin miễn/giảm án phí kèm giấy tờ chứng minh hoàn cảnh.
VIII. Các khoản lệ phí khác khi khởi kiện tranh chấp nhà đất
Ngoài án phí, người tham gia tố tụng có thể phải nộp thêm một số khoản phí khác:
- Phí định giá tài sản:
- Khi có yêu cầu định giá đất, nhà
- Do Hội đồng định giá do Tòa án trưng cầu thực hiện
- Mức phí do từng tỉnh quy định, thường 2–5 triệu đồng/lần
- Phí giám định:
- Khi có tranh chấp chữ ký, chữ viết trên hợp đồng mua bán, di chúc…
- Cơ quan giám định sẽ thu phí: 3–10 triệu đồng tùy nội dung
- Phí đo đạc, trích lục bản đồ:
- Trong các vụ tách thửa, tranh chấp ranh giới
- Do đơn vị đo đạc cấp huyện thực hiện: thường 500.000 – 2.000.000 đồng
- Chi phí làm chứng, thuê luật sư:
- Tự thỏa thuận, không bắt buộc nộp cho Tòa
- Có thể yêu cầu bên thua kiện hoàn trả nếu được Tòa chấp nhận
IX. Tổng hợp bảng chi tiết các khoản phí
| Loại phí | Mức thu (ước tính) |
|---|---|
| Án phí sơ thẩm không giá ngạch | 300.000 đồng |
| Án phí sơ thẩm có giá ngạch | 300.000 – hàng trăm triệu đồng |
| Án phí phúc thẩm | 300.000 đồng |
| Tạm ứng án phí | 50% án phí sơ thẩm |
| Lệ phí hành chính | 300.000 đồng |
| Định giá tài sản | 2 – 5 triệu đồng |
| Giám định chữ ký, tài liệu | 3 – 10 triệu đồng |
| Chi phí đo đạc, trích lục | 0,5 – 2 triệu đồng |
| Chi phí luật sư (nếu có) | Tự thỏa thuận |
| Phí làm chứng | Tự thỏa thuận |
X. Kết luận
Việc hiểu rõ về án phí và các chi phí liên quan khi khởi kiện tranh chấp nhà đất là điều rất cần thiết để người dân chủ động chuẩn bị tài chính, không bị động khi Tòa án yêu cầu. Mức án phí có thể từ vài trăm nghìn đến hàng chục triệu đồng tùy giá trị tranh chấp và mức độ phức tạp của vụ án.
Nếu bạn đang cân nhắc khởi kiện tranh chấp đất đai, hãy tham khảo luật sư hoặc liên hệ trực tiếp với bộ phận tiếp nhận hồ sơ tại Tòa án địa phương để được hướng dẫn cụ thể về mức án phí, cách nộp tạm ứng và thủ tục miễn, giảm (nếu đủ điều kiện).
📬 Theo dõi website của chúng tôi để đọc thêm các bài viết pháp lý chuyên sâu về đất đai, nhà ở, thủ tục khởi kiện và bảo vệ tài sản hợp pháp.
