Nghị Quyết 01/2024 – Hướng Dẫn Áp Dụng Luật Hôn Nhân Và Gia Đình Trong Giải Quyết Vụ Việc Hôn Nhân Và Gia Đình

Giữa bối cảnh tranh chấp hôn nhân ngày càng phức tạp, Nghị quyết 01/2024 trở thành kim chỉ nam giúp tòa án và các bên liên quan áp dụng Luật Hôn nhân và Gia đình một cách thống nhất, minh bạch. Bài viết này hệ thống hóa nội dung cốt lõi của Nghị quyết 01/2024, chỉ ra những điểm mới, phạm vi điều chỉnh, quy trình áp dụng trong thực tiễn và các lưu ý pháp lý thường gặp. Theo luật sư Nguyễn Thành Huân – Giám đốc công ty Luật sư 11, nắm vững nghị quyết sẽ giúp cá nhân, tổ chức bảo vệ quyền lợi hợp pháp và tối ưu chiến lược giải quyết vụ việc ngay từ đầu.

1. Khái quát và những điểm mới nổi bật của Nghị quyết 01/2024

Nghị quyết 01/2024 đặt mục tiêu thống nhất cách hiểu và cách áp dụng Luật Hôn nhân và Gia đình trong toàn hệ thống tòa án. Trọng tâm của nghị quyết là khẳng định nguyên tắc bảo đảm lợi ích tốt nhất của trẻ em; tôn trọng quyền tự do, bình đẳng của vợ chồng; đề cao thiện chí hòa giải và thỏa thuận tự nguyện giữa các bên. Về thực tiễn, nghị quyết hướng dẫn cách xác định tài sản chung – riêng, nguyên tắc chia tài sản, cơ chế ghi nhận thỏa thuận nuôi con – cấp dưỡng, và tiêu chí đánh giá chứng cứ trong các vụ việc hôn nhân, ly hôn, thay đổi người trực tiếp nuôi con, hạn chế quyền của cha/mẹ trong một số trường hợp đặc biệt.

Điểm đáng chú ý là nghị quyết nhấn mạnh vai trò của chứng cứ khách quan khi giải quyết tranh chấp tài sản: nguồn gốc hình thành, thời điểm tạo lập, công sức đóng góp, nhu cầu thiết yếu của con chung, cũng như rủi ro và nghĩa vụ tài chính phát sinh trong thời kỳ hôn nhân. Đồng thời, nghị quyết khuyến khích áp dụng các biện pháp bảo vệ khẩn cấp tạm thời để gìn giữ hiện trạng tài sản và đảm bảo quyền lợi của trẻ. Luật sư uy tín Thành phố Hồ Chí Minh thường lưu ý khách hàng lập kế hoạch chứng cứ ngay từ giai đoạn tiền tố tụng: sao kê, hợp đồng, biên nhận, thông tin tài khoản, định giá tài sản, hồ sơ học tập – y tế của con… nhằm tăng tính thuyết phục trước tòa.

Các nguyên tắc bảo vệ phụ nữ và trẻ em theo Nghị quyết 01/2024

Bên cạnh nguyên tắc bình đẳng vợ chồng, Nghị quyết 01/2024 làm rõ tiêu chí “lợi ích tốt nhất của trẻ em” khi giải quyết quyền nuôi con: điều kiện vật chất (thu nhập ổn định, chỗ ở, thời gian chăm sóc), điều kiện tinh thần (môi trường gắn bó, thói quen sinh hoạt, khả năng giáo dục), nguyện vọng của trẻ phù hợp độ tuổi, và lịch sử chăm sóc trước đó. Với phụ nữ mang thai hoặc nuôi con nhỏ, nghị quyết định hướng bảo đảm tính nhân văn khi xem xét cấp dưỡng, sắp xếp thời gian thăm nom, hoặc chia tài sản để bảo đảm điều kiện sinh sống tối thiểu. Trong các vụ bạo lực gia đình, tòa án có thể cân nhắc hạn chế quyền thăm nom, áp dụng biện pháp bảo vệ tạm thời; chứng cứ có thể là biên bản công an, hồ sơ y tế, tin nhắn, ghi âm – ghi hình hợp pháp. “Luật sư 11” khuyến nghị đương sự lưu trữ dữ liệu số một cách đúng pháp luật, tránh thu thập trái phép làm mất giá trị chứng cứ.

Liên hệ với Luật sư 11 qua hotline để được tư vấn – 0979800000 – Zalo

2. Phạm vi điều chỉnh và mối quan hệ với Luật Hôn nhân và Gia đình

Nghị quyết 01/2024 không thay thế luật mà đóng vai trò hướng dẫn áp dụng các điều khoản của Luật Hôn nhân và Gia đình trong xét xử. Phạm vi bao gồm: (i) ly hôn thuận tình và đơn phương; (ii) chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân hoặc khi ly hôn; (iii) xác định, thay đổi người trực tiếp nuôi con; (iv) cấp dưỡng, hạn chế quyền của cha/mẹ; (v) tuyên bố giao dịch vô hiệu liên quan tài sản chung; (vi) công nhận thỏa thuận tài sản tiền hôn nhân nếu đáp ứng điều kiện luật định. Nghị quyết đồng thời “liên thông” với Bộ luật Tố tụng dân sự về thẩm quyền, thời hạn, hòa giải và thu thập chứng cứ; với Luật Phòng, chống bạo lực gia đình về biện pháp bảo vệ khẩn cấp; với các văn bản về hộ tịch, cư trú khi cần xác minh nhân thân, nơi ở của con.

Trong mối quan hệ với luật, nghị quyết giúp tòa án chọn “điểm rơi” áp dụng: khi nào công nhận thỏa thuận, khi nào chia theo nguyên tắc công bằng, khi nào ưu tiên ổn định môi trường sống của trẻ thay vì thay đổi người nuôi. Theo luật sư Nguyễn Thành Huân – Giám đốc công ty Luật sư 11, việc hiểu đúng phạm vi nghị quyết giúp đương sự xây dựng phương án tố tụng: yêu cầu độc lập hay phản tố, đề nghị định giá, trưng cầu giám định, hay áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để khóa tài khoản, ngăn chuyển dịch tài sản.

Ví dụ thực tiễn: tranh chấp quyền nuôi con và chia tài sản

Giả sử A và B ly hôn, có con 6 tuổi, tài sản chính là căn hộ mua trong thời kỳ hôn nhân đứng tên B. Theo Nghị quyết 01/2024, tòa sẽ đánh giá: (1) điều kiện chăm sóc của từng bên; (2) mức độ gắn bó của trẻ với môi trường hiện tại; (3) lịch sử chăm sóc thực tế; (4) sự hợp tác trong việc bảo đảm quyền thăm nom. Nếu A chứng minh đã trực tiếp chăm sóc con, có thời gian linh hoạt, chỗ ở ổn định gần trường học, tòa có thể giao con cho A; B vẫn được thăm nom, cấp dưỡng phù hợp. Về căn hộ, dù đứng tên B, nhưng nếu chứng minh nguồn tiền chủ yếu từ thu nhập chung hoặc khoản vay trả dần trong hôn nhân, căn hộ là tài sản chung và được chia công bằng theo công sức đóng góp, có thể ưu tiên cho người trực tiếp nuôi con tiếp tục sử dụng và thanh toán phần chênh lệch cho bên còn lại. “Luật sư 11” thường đề xuất đương sự chuẩn bị sao kê ngân hàng, hợp đồng tín dụng, lịch sử chuyển khoản để chứng minh nguồn hình thành tài sản.

Liên hệ với Luật sư 11 qua hotline để được tư vấn – 0979800000 – Zalo

3. Quy trình áp dụng Nghị quyết 01/2024 trong giải quyết vụ việc (hướng dẫn chi tiết)

Quy trình thực tiễn nên bám sát tinh thần Nghị quyết 01/2024 và Bộ luật Tố tụng dân sự:

Bước 1 – Xác định yêu cầu và chiến lược: Làm rõ mục tiêu (ly hôn, nuôi con, chia tài sản, cấp dưỡng…), phạm vi tranh chấp, ưu tiên đàm phán hay tố tụng. Lập danh mục chứng cứ cần có: đăng ký kết hôn, khai sinh con, giấy tờ nhà đất, sổ tiết kiệm, sao kê thu nhập, chứng cứ bạo lực (nếu có).

Bước 2 – Thu thập và hợp thức hóa chứng cứ: Tập hợp tài liệu gốc hoặc bản sao chứng thực; yêu cầu cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin theo thủ tục. Lưu ý tính hợp pháp của dữ liệu điện tử (tin nhắn, email, ghi âm/ghi hình). Theo luật sư uy tín Thành phố Hồ Chí Minh, việc lập “bản kê chứng cứ” đính kèm đơn khởi kiện/đơn yêu cầu giúp tòa dễ thẩm tra.

Bước 3 – Nộp đơn và thẩm quyền: Chọn tòa án có thẩm quyền theo nơi cư trú bị đơn hoặc theo thỏa thuận. Ghi rõ các yêu cầu độc lập: nuôi con, cấp dưỡng, chia tài sản, lãi – nợ; đề nghị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nếu cần bảo toàn tài sản.

Bước 4 – Hòa giải và thỏa thuận: Trên tinh thần Nghị quyết 01/2024, tòa khuyến khích hòa giải; nếu đạt thỏa thuận bảo đảm lợi ích trẻ em, tòa công nhận. Cần cụ thể hóa lịch thăm nom, phương án cấp dưỡng, lịch thanh toán phần chênh lệch tài sản.

Bước 5 – Xét xử và phán quyết: Tòa đánh giá chứng cứ theo nguyên tắc khách quan, xét công sức đóng góp khi chia tài sản; với con chung, ưu tiên ổn định môi trường sống và lợi ích tốt nhất của trẻ. Bản án/ quyết định ghi rõ phương thức thi hành, thời điểm chuyển giao tài sản, cơ chế bảo đảm.

Bước 6 – Thi hành và điều chỉnh sau bản án: Theo dõi thi hành án; khi có biến động đáng kể (thay đổi nơi ở, thu nhập, nhu cầu học tập của con), có thể yêu cầu thay đổi người nuôi con/cấp dưỡng. Nghị quyết 01/2024 là cơ sở để tòa xem xét nhanh chóng, tránh xáo trộn cho trẻ.

4. Các vấn đề pháp lý cần lưu ý khi áp dụng

Thực tiễn cho thấy bốn “điểm nghẽn” thường gặp: (i) phân biệt tài sản chung – riêng; (ii) chứng minh công sức đóng góp; (iii) định giá tài sản và phân chia nợ; (iv) sắp xếp quyền nuôi con, thăm nom, cấp dưỡng khả thi. Khi chuẩn bị hồ sơ, nên:

• Lập bảng tổng hợp tài sản, nợ; xác định thời điểm phát sinh, nguồn tiền, người đứng tên.
• Chuẩn bị chứng cứ thu nhập, chi phí nuôi con thực tế (học phí, bảo hiểm, y tế).
• Đề nghị định giá độc lập khi tài sản phức tạp (cổ phần, doanh nghiệp, bất động sản tranh chấp).
• Tôn trọng quyền thăm nom; tránh cản trở sẽ bị xem xét bất lợi khi tòa quyết định người nuôi con.

Tài liệu, chứng cứ và thời hạn tố tụng theo Nghị quyết 01/2024

Trong vụ việc hôn nhân – gia đình, chứng cứ “động” và “sống” thường quyết định kết quả: sao kê tài khoản, lịch sử chuyển tiền trả nợ mua nhà, hợp đồng tín dụng, hóa đơn chi tiêu cho con, lịch làm việc thể hiện khả năng chăm sóc. Đương sự cần lưu ý bảo quản dữ liệu số, trích xuất đúng quy cách và nộp kịp thời theo yêu cầu của tòa. Về thời hạn, cần theo dõi mốc thụ lý, hòa giải, đưa vụ án ra xét xử; chủ động đề nghị tòa giải thích quyền, nghĩa vụ theo Nghị quyết 01/2024 khi có vướng mắc. “Luật sư 11” khuyến cáo: nếu nghi ngờ bên kia tẩu tán tài sản, hãy kèm theo đề nghị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời ngay trong đơn khởi kiện/đơn yêu cầu, nêu rõ căn cứ và tài liệu chứng minh rủi ro.

Liên hệ với Luật sư 11 qua hotline để được tư vấn – 0979800000 – Zalo

5. FAQ – Câu hỏi thường gặp về Nghị quyết 01/2024

Nghị quyết 01/2024 có bắt buộc áp dụng trong mọi vụ án hôn nhân và gia đình không?

Có. Nghị quyết 01/2024 là văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật, được tòa án dùng làm căn cứ bảo đảm cách hiểu và cách xử lý thống nhất. Với đương sự, việc viện dẫn nghị quyết trong đơn và tại phiên tòa giúp làm rõ tiêu chí tòa xem xét: lợi ích tốt nhất của trẻ, công sức đóng góp khi chia tài sản, tính hợp pháp của chứng cứ điện tử, và điều kiện hạn chế quyền của cha/mẹ khi có bạo lực gia đình. Nhắc lại, Nghị quyết 01/2024 không thay thế Luật Hôn nhân và Gia đình mà “đi cùng” để cụ thể hóa nguyên tắc và quy trình, giúp giảm rủi ro phán quyết thiếu nhất quán giữa các tòa.

Liên hệ với Luật sư 11 qua hotline để được tư vấn – 0979800000 – Zalo

Khi chia tài sản theo Nghị quyết 01/2024, căn hộ chỉ đứng tên một người có được xem là tài sản chung?

Có thể là tài sản chung nếu chứng minh được hình thành trong thời kỳ hôn nhân bằng nguồn thu chung hoặc cùng trả nợ. Nghị quyết 01/2024 định hướng tòa án đánh giá tổng thể: thời điểm mua, nguồn gốc tiền, nghĩa vụ tín dụng, công sức đóng góp (kể cả đóng góp nội trợ), lợi ích của con. Nếu là tài sản chung, tòa chia công bằng (không cứng nhắc 50–50), cân nhắc nhu cầu chỗ ở của người trực tiếp nuôi con; bên nhận tài sản giá trị lớn có thể phải thanh toán phần chênh lệch cho bên kia. Để bảo vệ quyền lợi, hãy chuẩn bị hợp đồng mua bán, sao kê trả nợ, chứng từ sửa chữa – nâng cấp tài sản.

Liên hệ với Luật sư 11 qua hotline để được tư vấn – 0979800000 – Zalo

Nghị quyết 01/2024 hỗ trợ thế nào trong việc xác định người trực tiếp nuôi con?

Nghị quyết 01/2024 nhấn mạnh lợi ích tốt nhất của trẻ: điều kiện vật chất – tinh thần, sự ổn định môi trường sống, sự gắn bó và lịch sử chăm sóc, nguyện vọng phù hợp độ tuổi. Tòa án có thể tham khảo ý kiến cơ sở giáo dục, cơ quan bảo vệ trẻ em; khi có bạo lực gia đình hoặc hành vi cản trở thăm nom, đây là yếu tố quan trọng để hạn chế quyền thăm nom hoặc thay đổi người nuôi con. Cha/mẹ nên trình bày kế hoạch nuôi dưỡng cụ thể (thời gian biểu, người hỗ trợ, chi phí, trường học) để tòa đánh giá khách quan theo định hướng của Nghị quyết 01/2024.

Liên hệ với Luật sư 11 qua hotline để được tư vấn – 0979800000 – Zalo

6. Kết luận – Gợi ý chiến lược và thông tin liên hệ

Nghị quyết 01/2024 là “bản đồ” giúp áp dụng Luật Hôn nhân và Gia đình một cách thống nhất, nhân văn và hiệu quả. Việc chuẩn bị chiến lược chứng cứ, lựa chọn yêu cầu tố tụng phù hợp, và ưu tiên lợi ích tốt nhất của trẻ là chìa khóa để đạt kết quả tích cực. Hãy nhắc lại: Nghị quyết 01/2024 không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của các bên mà còn tăng tính công bằng, minh bạch trong toàn bộ quy trình. Nếu bạn cần đánh giá hồ sơ, xây dựng phương án nuôi con – chia tài sản hoặc hòa giải, hãy tham vấn sớm với đội ngũ chuyên nghiệp. Theo luật sư Nguyễn Thành Huân – Giám đốc công ty Luật sư 11, chuẩn bị tốt từ đầu sẽ rút ngắn thời gian, giảm chi phí và hạn chế tổn thương tâm lý cho các thành viên trong gia đình.

Liên hệ với Luật sư 11 qua hotline để được tư vấn – 0979800000 – Zalo